In de uiterste hoek van de Zuiderbegraafplaats in Groningen, op vak 4, liggen elf graven op een rij. Boven het middelste graf staat op een granieten opstaande plaat de tekst ‘Ter nagedachtenis aan de slachtoffers van de ramp te Winsum - 16 october 1940 - Zij rusten in vrede.’ Een eerste gedachte is dat het misschien slachtoffers betreft van de oorlog. Maar er blijkt een heel andere tragedie schuil te gaan achter deze grafmonumenten.
In de vroege ochtend van 10 september 1958 stortte de Martin Mariner P 303 van de Marine Luchtvaartdienst neer op het vliegveld van Abadan in Perzië, het huidige Iran. Bij de ramp kwamen alle tien inzittenden om het leven. Het betrof een reparatieploeg en het vliegend personeel dat het toestel naar Nederland zou vliegen. De slachtoffers werden in eerst instantie in Abadan begraven, maar kregen uiteindelijk in 2003 een laatste rustplaats in Nederland.
Op grafmonumenten kan een veelheid aan symboliek worden aangetroffen. Een bijzondere vorm is waarbij de getoonde symbolen verwijzen naar het beroep van de overledene. Molenaar Bob Poppen beschrijft een aantal grafstenen die hij tegenkwam op Groninger begraafplaatsen en kerkhoven.
In de loop der eeuwen zijn talloze begraafplaatsen verdwenen. Soms op voor de hand liggende plekken midden in stadscentra waar nog een kerk te vinden is. Vaak ook verdwenen begraafplaatsen op plekken waar je dat helemaal niet verwacht. Dat kunnen plaatsen zijn die nu ergens midden op het platteland blijken te liggen. Daar kan in de middeleeuwen een klooster hebben gestaan waar een kerkhof bij hoorde of het gaat om een dorp of stad die verlaten is. Een voorbeeld van zo’n laatste begraafplaats is het kerkhof van Reimerswaal. Ooit een belangrijke stad, maar door overstromingen vertrokken de bewoners naar elders. Nog tot in de zeventiende eeuw werd er gewoond, maar daarna was dat niet meer mogelijk. Het kerkhof is met de stad verdwenen.Ook in de grote steden verdwenen talloze begraafplaatsen, vooral de kerkhoven rond de kerken en kloosters. Alleen al in Amsterdam zijn het meer dan 35!
Sommige begraafplaatsen zijn niet wat ze zijn. Dat geldt in Nederland vooral voor islamitische begraafplaatsen. Waar daarvan gesproken wordt, wordt meestal een islamitisch gedeelte of grafvak bedoeld. Islamitische graven in Nederland zijn er al heel erg lang. De oudste is wellicht het graf bij Zwolle voor de islamitische ‘negerslaaf’ die met zijn meester mee terug kwam naar Nederland en hier in 1828 op een buitenplaats werd begraven. Islamitische graven vonden we ook al vroeg op De Nieuwe Ooster in Amsterdam, zoals die van Javaanse zeelieden die begin twintigste eeuw omkwamen bij een brand op hun schip. Individuele graven waren er ook veel en soms een verzameling zoals in Kapelle waar Franse soldaten van Afrikaanse afkomst begraven zijn die in 1940 in Zeeland probeerden de Duitsers tegen te houden. Ook in het Friese Nijemirdum vinden we zo’n verzameling, dit keer afkomstig van Ambonese moslims die na de onafhankelijkheid van Indonesië naar Nederland kwamen.
Op zondagochtend 10 juni 2018 kwamen enige tientallen Oekraïners uit binnen- en buitenland bijeen op de Algemene Begraafplaats Crooswijk in Rotterdam. Het is dit jaar 80 jaar geleden dat de toenmalige leider van de Oekraïense nationalisten, Jevhen Konovalets, op 23 mei 1938 bij een bomaanslag op de Coolsingel om het leven kwam.
Op de gemeentelijke begraafplaats in Brummen staat een bijzonder grafmonument. Binnen een gietijzeren hekwerk is een opvallende overkapping aangebracht over een tombe met aan het hoofdeind een marmeren beeld van een vrouwenfiguur dat met beide armen een gebroken zuil omvat.
In bebouwde gebieden vormen begraafplaatsen natuurrijke en biodiverse locaties. Het parkachtige landschap biedt niet alleen plaats aan tal van vogels, planten en mossen. Ook korstmossen profiteren van de hoge diversiteit aan bomen en stenen op begraafplaatsen. Op sommige begraafplaatsen groeien meer dan 100 verschillende soorten korstmossen. Vaak komen er zeldzame en Rode Lijst soorten op begraafplaatsen voor.
In mei 2018 brachten twee medewerkers van stichting Dodenakkers.nl op uitnodiging van de Nederlandse ambassade een bezoek aan het Italiaanse Livorno. Doel was een opname te maken van de aanwezige historische Nederlandse grafmonumenten op de cimetero della Congregazione Olandese Alemanna en de historische waarde daarvan te bepalen.