Beschrijving
De vanaf 1929 aangelegde algemene begraafplaats bestaat uit een langwerpig, schuin ten opzichte van de Vecht gelegen perceel, dat niet overal even diep is. In de zuidelijke hoek bevindt zich de achtzijdige, van een koepeldak voorziene, aula. Van daaruit lopen drie brede met kastanjes beplante lanen. Tussen de lanen bevinden zich een aantal gebogen paden. Meer naar het noordwesten, de uitbreidingen van na 1930, is er sprake van een rechthoekige aanleg in perken, gescheiden door hagen. De begraafplaats is bereikbaar vanaf de Straatweg en vanaf de in het zuiden gelegen parkeerplaats. De twee ingangen zijn met elkaar verbonden door middel van een gebogen laan die langs de aula voert. Naast de reeds genoemde kastanjes langs de lanen is het belangrijkste geboomte een groep treurbeuken nabij de aula. De begraafplaats is verder beplant met diverse andere bomen en struiken, waaronder veel groenblijvende heesters. De paden zijn voorzien van grind of asfalt. Op de grens met de R.K. begraafplaats staat het sobere bakstenen baarhuis (1930), voorzien van een met pannen gedekt tentdak.
Graftekens
Het oudste aangetroffen grafteken is van 1930. Verschillende graven nabij de ingang worden gesierd door een beeld, o.a. dat van de huisarts, dokter Hartog. Verder zijn er graven van oorlogsslachtoffers: een rij van zes grafstenen opgenomen in een decoratieve muur. Op deze muur staat: "Zij vielen voor vrijheid en recht, Maarssen 5 mei 1945". De namen van de gevallenen zijn: Alexander Constantijn Lindhout, Paulus Theofilus Lindhout, Willy Henrica Hems, Jaap v.d. Bosch, Willem Cornelis de Kruyf en Bertus Heus.
Vlakbij dit bescheiden monument bevindt zich een houten herdenkingskruis met een ronde, metalen plaquette, met het opschrift: "Hier vielen de drie K.P.ers Joh. Been, Joh. Altena en Joh. C. van Mourik, 16 april 1945". Deze tekst is enigszins misleidend omdat de exacte plaats van de noodlottige schietpartij waarbij zij omkwamen elders was. De drie K.P.ers vervoerden op dat moment wapens en munitie van een dropping met een vrachtauto naar Utrecht. Per abuis is door een RAP-vliegtuig het transport op de Amsterdamse Straatweg nabij de kininefabriek beschoten. Eerder stond het herdenkingskruis dan ook op die plaats.
Verzetsman Willem van der Kooij overleed bij gevechtshandelingen op 5 mei in Maarsseveen en ligt begraven bij de NH Dorpskerk in Maarssen.
Toegangen
De twee ingangen bestaan uit een brug over een duiker in de sloot die de begraafplaats omgeeft. Ze zijn afsluitbaar met sobere, ijzeren hekken. De gemetselde zijmuren hebben natuursteen dekplaten en in het midden, ter hoogte van de hekken, pijlers. Door de verspringende hoogtes van de muren hebben de bruggen een expressief karakter.
Aula
De vrijstaande aula, aanvankelijk in de archiefstukken altijd het ontvangstgebouw genoemd, is in 1930 gebouwd. Het bakstenen gebouw is opgetrokken op een achthoekige plattegrond en telt één bouwlaag onder een met leien, in maasdekking, gedekt koepeldak.
De aula waarvan, de door gemeentearchitect C. van Beusekom gemaakte bouwtekeningen zich in het gemeentearchief bevinden, is verwant aan een exemplaar uit 1927 op de algemene begraafplaats van Bilthoven. Het bouwwerkje daar werd ontworpen door de architect P.J. Vermaak. Overigens is het niet zo verwonderlijk dat het Maarssense gebouwtje op dat in Bilthoven lijkt, want in 1928, toen de Maarssense algemene begraafplaats nog aangelegd moest worden, bezocht een delegatie waarin o.a. burgemeester Eggink en de gemeentearchitect waren opgenomen ter oriëntatie de begraafplaatsen van de plaatsen Bilthoven en Woudenberg. Ook een medewerker van de firma Copijn (parkaanleg) maakte deel uit van het gezelschap.
De gevels van de aula zijn uitgevoerd met een trasraam van grauwe baksteen en zijn daarboven opgetrokken in rode steen in kruisverband. In de verdiept liggende gevelvelden zijn liggende glas-in-loodvensters aangebracht. Deze vensters zijn in het midden uitgevoerd met een kruismotief. De voorgevel met de entree, aan de Vechtzijde, is voorzien van een dubbele deur. Alternerend is in het koepeldak een viertal dakkapellen aangebracht. Aan de achterzijde bevindt zich een moderne aanbouw van hout en glas. Het interieur is uitgevoerd met houten banken met verticale hoekelementen. De oorspronkelijke, houten kapconstructie is door een later aangebracht plafond aan het zicht onttrokken.
Parkaanleg
Ten behoeve van het gebruik als begraafplaats werd de grond opgehoogd met een fors zandpakket. De firma H. Copijn uit Groenekan verzorgde voor een bedrag van omstreeks fl. 7.000 de parkaanleg. Qua stijl kan deze aanleg van Copijn formeel ge- noemd worden.
Historische gegevens
In Maarssen bevinden zich een aantal begraafplaatsen. De algemene begraafplaats is vrij laat, pas in 1929, aangelegd en in 1930 in gebruik genomen. Tot die tijd betaalde de gemeente Maarssen huur aan de Nederlands Hervormde kerk om te mogen begraven op het kerkhof naast deze kerk. Volgens de vereniging 'De Laatste Eer' was dat, gezien de beperkte ruimte en de daarmee gepaard gaande onhygiënische toestand, een onwenselijke situatie. Op 25 februari 1925 richtte de 'De Laatste Eer' dan ook een adres aan de gemeenteraad om te komen tot de aanleg van een algemene begraafplaats. De gemeenteraad besloot op 20 januari 1928 "... tot de stichting van een gemeentelijke begraafplaats aan den Rijksstraatweg (heet nu StraatWeg) in de nabijheid der begraafplaats der roomskatholieke gemeente". Deze, nu nog steeds bestaande rooms-katholieke begraafplaats, werd al in 1828 aangelegd achter de rooms-katholieke kerk, toen gevestigd in de voormalige buitenplaats 'Berenstijn'. Voor de grond betaalde de gemeente fl. 29.916,43 en aannemer Johannes Michael Brinkhof bleek bij de aanbesteding in augustus 1929 bereid voor een bedrag van fl. 5.477 de twee bruggen en het ontvangstgebouw te bouwen. In deze aanneemsom was overigens niet het schilderwerk en het zetten van het glas inbegrepen. Dat werd aan een ander Maarssens bedrijf gegund. Ook de bouw van de bergplaats, ook wel het baarhuisje genoemd, op de grens van de algemene en de rooms-katholieke begraafplaats, werd apart aanbesteed. Dit werd na overleg tussen de gemeente en het katholiek kerkbestuur voor 
gezamenlijke rekening en gebruik ook door Brinhof gebouwd. De bouwkosten voor dit gebouwtje bedroegen 1885 gulden. Al vrij snel blijkt de begraafplaats aan de krappe kant waardoor o.a. in 1943 en 1955 uitbreidingen moeten worden gerealiseerd. Aan de uitbreiding van 1955 gaat in een raadscommissie, die zich bezighoudt met de naoorlogse uitbouw van Maarssen, een discussie vooraf. Volgens de stukken uit 1954 zijn er dan twee mogelijkheden, n.l. uitbreiding van de bestaande begraafplaats of de aanleg van een nieuwe, tweede begraafplaats in 'De Kuil' aan de Diependaalsedijk. De Kuil, ontstaan door de winning van klei voor de steenfabricage, is het weiland - gelegen in de punt tussen de Diependaalsedijk en het Zandpad - direct naast de buitenplaats 'Vechtoever'. Een van de raadsleden in de commissie is bepaald geen voorstander van een nieuwe begraafplaats, het lijkt hem geen goed idee wanneer alle belangrijke toegangswegen van Maarssen voorzien zouden worden van begraafplaatsen.
Bescherming
Tegenwoordig lijkt er wat meer waardering voor de begraafplaats te bestaan. De algemene begraafplaats en aula worden cultuurhistorisch bezien belangrijk gevonden. Zo is er enige tijd terug bepleit dat de gehele begraafplaats deel uit zou moeten maken van het beschermd dorpsgezicht Maarssen en werd zeer recent de procedure opgestart om de aula, thans al een officieel gemeentelijk monument, met uitzondering van de houten aanbouw, de status van rijksmonument te geven. (2002)
Literatuur & bronnen
- Inventarisatie Cultuurbezit Maarssen, Anita van Breugel en Marie-Thérese van Thoor (1985)
- Inventarisatierapport t.b.v. Gemeentelijke Monumentenlijst, drs. Jan C. van het Hof (1994)
- Monumenten Inventarisatie Project "Veenweidegebied", T.G. Peenstra, R.S.F.M. Horbach en M. Laman (1992)
- Monumenten Selectie Project Prov. Utrecht, Objectnr: MAS216, april 1999
- Maarssen 1940-1945, Drs. V. Smits, 1990
- Diverse stukken gemeentearchief Maarssen
