Toen ik mij een jaar of 25 geleden ging verdiepen in de geschiedenis van de gemeente Zeist kwam ik er achter dat de oorlogsperiode van Zeist nogal anoniem werd beschreven. Alleen van de omgekomen verzetsmensen was door het voormalig verzet een lijst opgesteld. Achteraf is mij gebleken dat op die lijst namen ontbreken. Men sprak alleen over 'de mensen omgekomen bij bombardementen en beschietingen' en 'de vermoorde joden'.
Eind april 2005 verscheen ter gelegenheid van zestig jaar bevrijding een dubbelnummer van het bulletin Seijst, een uitgave van het Zeister Historisch Genootschap, voorheen Van de Poll-Stichting genaamd, met daarin opgenomen een door mij geschreven artikel over de 21 oorlogsmonumenten in Zeist, waarin uitgebreid wordt ingegaan op de geschiedenis van de monumenten. Bij veel van deze monumenten wordt geen naam vermeld of het moeten de grafmonumenten zijn.
Anonimiteit bij de beschrijving van de oorlog en 'anonieme' oorlogsmonumenten was in de eerste decennia na de oorlog niet ongebruikelijk. Daardoor had de oorlog geen gezicht en werd het voor de volgende generaties een abstract begrip.
In 'Zij zochten Adullam in Zeist. Overzicht van de joodse inwoners van de gemeente Zeist, 1940-1945' (Zeist 2001) heb ik de namen van de joodse inwoners van Zeist genoemd. Dit in de oude traditie van het jodendom.
Met het artikel 'Een joodse school te Zeist, 1942-1943', verschenen in het tijdschrift Oud-Utrecht (Nr. 4, 1996, p. 86-90) en de biografie van Mozes van Staveren (1889-1986), onderwijzer en accountant, opgenomen in 'Utrechtse biografieën, deel De Utrechtse Heuvelrug-Noord' (Utrecht 2004, p. 192-196) ben ik ingegaan op de lotgevallen van verschillende groepen binnen de joodse inwoners van Zeist.
Op 28 augustus 1939 mobiliseerde Nederland en veel mannen uit Zeist werden onder de wapenen geroepen. Een periode van acht maanden van toenemende oorlogsdreiging en daarmee gepaard gaande zorgen van de ouders en vrouwen om hun zonen en mannen was begonnen. De namen van de 840 Zeister mobi-lisanten staan vermeld op de website www.rhoen.nl/mobilisanten . Als eerbetoon aan de soldaten die tussen 1940-1945 aan de oorlog hadden deelgenomen, werd in 1944 (in 1948 opnieuw vastgesteld) de militaire herinneringsmedaille Oorlogsherinneringskruis (OHK) ingesteld. De namen van de 81 Zeistenaren aan wie deze medaille tussen 1950-1953 werd uitgereikt, staan op de website van de gemeente Zeist www.zeist.nl in de map van het Gemeentearchief Zeist.
Dit geldt ook voor de in 1947 ingestelde militaire herinneringsmedaille Ereteken voor Orde en Vrede (EOV), die verleend werd voor militaire dienst in Nederlands-Indië tijdens de jaren 1945-1951. De namen van de 450 personen die in Zeist deze onderscheiding ontvingen staan op de laatst genoemde site.
Naast de militaire herinneringsmedaille Ereteken voor Orde en Vrede vereerde het gemeentebestuur van Zeist de dienstplichtigen en oorlogsvrijwilligers hen bij hun terugkeer in Zeist met de 'Eere-medaille der gemeente Zeist ter herinnering aan de Indische militaire dienst'. De 543 namen van de mannen die voor deze eremedaille in aanmerking kwamen staan in het door mij geschreven boekje 'Eere-medaille der gemeente Zeist ter herinnering aan de Indische militaire dienst' voor dienstplichtigen en oorlogsvrijwilligers, 1946-1951 (Zeist 2001), maar sinds 19 april ook op de website www.zeist.nl in de map van het Gemeentearchief Zeist.
Op 14 juni 2000 ben ik begonnen met het opzetten van het 'Register van sinds 1940 in oorlogssituaties omgekomen militairen en burgers met als laatste woonplaats Zeist of in Zeist gewoond hebbend en van militairen en burgers die in Zeist begraven liggen of gelegen hebben.' In de afgelopen vijf jaar heb ik gegevens verzameld over 402 omgekomen militairen en burgers. Ik heb geprobeerd zoveel mogelijke biografische gegevens vast te leggen, zoals: wanneer hebben zij in Zeist gewoond, waar zijn zij overleden, waar liggen zij begraven.
Zo vindt u in dit register de gegevens over de verzetsman Dirk Willem Folmer (1909-1944), terwijl in zijn op 19 april jl. gepresenteerd dagboek, althans volgens een krantenbericht, wordt beweerd dat over zijn lot niets bekend zou zijn.
Dit door mij samengestelde register is te raadplegen op de persoonlijke website www.rhoen.nl/oorlogsslachtoffers. Met dit register hoop ik de oorlog in Zeist en de omgekomen Zeistenaren een naam, een gezicht, te hebben gegeven en hen uit de anonimiteit te hebben gehaald. Ik beschouw dit document zelf als een digitaal oorlogsmonument van de gemeente Zeist.
April 2005
