Op donderdag 23 november geeft specialist funerair erfgoed Leon Bok een lezing over de cultuurhistorische waarde van het funerair erfgoed in Opsterland. In het kader van de Moanne fan it Erfskip, oftewel de maand van het erfgoed, gaat Bok in op de ontwikkelingen van de grafcultuur in Opsterland in relatie tot hoe dat in Nederland tot stand kwam. Dit doet hij aan de hand van bevindingen die hij deed bij een recent uitgevoerde quickscan van alle gemeentelijke begraafplaatsen. In zijn lezing gaat Bok in op verschillende bijzonderheden rondom het begraven in de gemeente en gaat hij in op enkele bijzondere grafmonumenten die hij trof bij zijn onderzoek. Daarbij betrekt hij ook de overige begraafplaatsen in de gemeente en waar nodig elders in de provincie Fryslân of in Nederland.

Hendrik Willem Hoving Veith

11 juli 1823 – 9 oktober 1850

Hendrik Willem Hoving Veith werd geboren te Jemgum in Ostfriesland (Duitsland) en overleed op jonge leeftijd, 27 jaar, te Peize. Hij was enig kind van Frederik Veith en Maria Hoving. Tussen zijn vader en moeder ligt hij begraven op de begraafplaats aan de Oude Velddijk te Peize. De drie zerken zijn omgeven door een hekwerk, zoals we die vaker aantreffen op begraafplaatsen. De zerken zelf zijn fraai bewerkt en voorzien van een wapenschild. Omcirkeld door de slang, die in zijn staart bijt, de ouroboros, lezen we de namen, de jaartallen en de plaatsen van geboorte en overlijden. Symbolisch staat deze slang, door het periodiek afwerpen van de huid, voor de cirkelgang van dood en wedergeboorte. Het is geen typisch christelijk symbool en van oudere datum. Het christelijk getuigenis vinden we op de zerken in de teksten onder de personalia.

De SBOF, de Stichting Begraafplaatsen Oosterwolde en Fochteloo, heeft een omvangrijke administratieve klus geklaard. Ruim 1100 rechthebbenden van graven op de begraafplaatsen in Oosterwolde en Fochteloo ontvingen begin oktober een brief in een inspanning om de digitale grafadministratie te actualiseren.

Van veel zouaven is alleen nog bekend waar ze begraven zijn, zoals van zouaaf Frankemöller die op Sint Barbara in Amsterdam in een algemeen graf werd begraven. Van 49 oud-zouaven zijn in Nederland nog grafmonumenten aanwezig. Soms alleen nog een herdenkingsmonument, maar ze worden wel genoemd. Van de meeste is recent vastgesteld dat het grafmonument er nog is, maar dat is niet van alle graven even duidelijk. Zo is het grafmonument van Ulderikus Keijzer in Harlingen bij een recent bezoek niet aangetroffen, maar het kan ook verplaatst zijn. Een eerder aangetroffen grafmonument in Steenwijk is na 2009 helaas geruimd.

De grafmonumenten vertegenwoordigen een bijzonder onderdeel van de geschiedenis van Nederland en vertellen een belangrijk verhaal uit de negentiende eeuw. 

In de jaren zestig van de negentiende eeuw leidde de opleving van de katholieke kerk in Nederland niet alleen tot de oprichting van talloze nieuwe parochies, verenigen, kerken, klooster en begraafplaatsen maar ook tot strijd. Die strijd bracht talloze jonge jongens naar Italië waar sommigen voor altijd bleven. Anderen kwamen terug naar de dorpen en steden waar ze vandaan kwamen, maar de herinnering aan hun strijd bleef. Dat vinden we terug in de begrafenissen van de oud-zouaven en ook in de nog resterende grafmonumenten van deze groep.

In de negentiende eeuw ontstonden tal van nieuwe staten terwijl er koninkrijken vielen. Dat geldt in het bijzonder voor het Italiaanse schiereiland. Dat bestond in de eerste helft van de negentiende eeuw uit een samenraapsel van kleinere machtsgebieden met centraal de ‘Kerkelijke Staat’, het machtsgebied van de paus in Rome. Toen dit gebied bedreigd werd, riep de paus vrijwilligers op om te strijden voor de verdediging ervan.