Sinds 2012 ben ik nauw betrokken bij de gemeentelijk begraafplaats Rust Zacht aan de Kappeweg in Wijhe. De begraafplaats wordt onderhouden door vrijwilligers, waarvan ik de coördinator ben in samenwerking met de beheerder Paul Terhorst van de gemeente Olst-Wijhe.

Wijhe is een dorp gelegen tussen de steden Deventer en Zwolle aan de rivier de IJssel. De begraafplaats ligt buiten het dorp in een landelijke omgeving. Omdat de oude begraafplaats Memento Mori in het dorp vol dreigde te raken, is in 1904 een stuk grond buiten het dorp aangekocht. De huidige begraafplaats is in 1907 in gebruik genomen. In de loop der jaren is de begraafplaats diverse malen uitgebreid, voor het laatst in 2005. De begraafplaats is omgeven door een beukenhaag en ligt midden tussen de weilanden. Op de kleine rotonde voor de ingang van de begraafplaats staan fraaie rododendrons met in het midden een tulpenboom.

De stad Tilburg kreeg in 1809 stadsrechten verleend door Lodewijk Napoleon. Begin negentiende eeuw was er inderdaad sprake van een centrum, maar eigenlijk was Tilburg vooral een verzameling van historisch aaneengegroeide buurtschappen. In Midden-Brabant werden deze buurtschappen ook wel herdgangen genoemd. De belangrijkste voor Tilburg waren Veldhoven, Korvel en Heuvel, alle verbonden door lange linten met bebouwing. Centraal lag het buurtschap De Kerk, genoemd naar de parochiekerk van ’t Heike die hier al in de middeleeuwen was gewijd aan Sint Dionysius. Bij de kerk werd begraven waarmee dit waarschijnlijk de oudste locatie is waar in Tilburg de doden hun laatste rustplaats vonden.

De band tussen Nederland en het toenmalige Nederlands-Indië was veelzijdig. Veel Nederlanders die naar Indië waren vertrokken, verpandden hun hart aan Insulinde, de koosnaam voor de koloniale archipel. Andersom was Nederland vooral het land voor een opleiding van jongens van gegoede families. Met name eind negentiende eeuw en daarna kwamen veel jonge Indonesiërs voor hun studie naar Nederland. Ze hielpen daarna in Nederlands-Indië bij het verbeteren van de gezondheidszorg en droegen daarmee bij aan de toenemende economische welvaart. Dat ze daarbij ook andere ideeën opdeden was de Nederlandse regering een doorn in het oog.

Op het graf van JAN VAN DIEN (1904-1965)
GEMEENTE WERKMAN

JARENLANG HIELD IK ELKE NACHT
IN DIT DORP GESTAAG DE WACHT
EN ALS TUINMAN AANGESTELD
WAS HOF EN TUIN MIJN ARBEIDSVELD
EN SLOOT DE DOOD EEN LEVEN AF
DAN MAAKTE IK HET KILLE GRAF

WANT IK WAS HIER
DE LAATSTE NACHTWAKER
DE EERSTE HOVENIER
EN TEVENS GRAFMAKER

Het dorp Sint Maartensbrug ligt in een rustige polder die vandaag de dag weinig meer van de eeuwenoude dynamiek ter plekke verraad. Eeuwenlang bood een duinenrij bescherming voor het erachter liggende hoogveen waar bewoning en landbouw mogelijk waren. Dat veranderde tussen de twaalfde en veertiende eeuw, toen door stormvloeden de relatief kleine openingen in de duinenrij sterk werden verbreed. Tussen Petten en Callantsoog ontstond een zeegat dat bekend kwam te staan als de Zijpe. Grote delen land kwamen onder water te staan en veroorzaakten schade aan de dijken die onder meer Alkmaar beschermden. In de zestiende eeuw werden maatregelen genomen, maar de eerste pogingen tot bedijking van de Zijpe mislukten.

Sinds 1984 ben ik werkzaam voor de Stichting R.K. Begraafplaatsen te ’s-Gravenhage. Aanvankelijk als administratief medewerker, daarna deel uitmakend van het directieteam en sinds 2019 ben ik de trotse directeur, met onder mijn hoede de St. Petrus Banden begraafplaats (1830) en de St Barbara begraafplaats (1920).

Verschillende kloosters in de grensstreek danken hun ontstaan aan de strijd die in het prille Duitse Rijk gevoerd werd tegen de katholieke kerk. In 1871 was dat rijk ontstaan met als staatshoofd keizer Wilhelm I en als rijkskanselier Otto von Bismarck. De laatste had veel wantrouwen tegen de katholieken en van 1872 tot 1879 nam hij talloze maatregelen om de macht van de katholieke kerk in te perken. Een daarvan was het opheffen van de kloosterorden in 1875.

Die kloosterorden wachtten dit niet af, maar keken over de grenzen om daar nieuwe kloosters te stichten. Alleen al in Limburg ontstonden zo 45 Duitse kloostergemeenschappen. Een Franciscaans klooster uit Silezië vestigde een school in Sittard en later werd in Harreveld in Overijssel een voormalige havezate betrokken. Daar vestigde men in 1882 ook een gymnasium. Na 1890 groeide het aantal inwoners in het klooster uit tot meer dan 500, met name door Duitse studenten. Klooster en school groeiden dermate dat men al snel omkeek naar een groter gebouw.

Soestbergen, de oudste gemeentelijke begraafplaats van Utrecht, is een bron van vele grote en kleine verhalen. In de negentiende eeuw was het de belangrijkste begraafplaats van de stad Utrecht. Aangelegd door de befaamde landschapsarchitect Jan David Zocher jr. kent de begraafplaats met haar verschillende uitbreidingen vele verborgen hoekjes. Gedurende elk seizoen openbaart de begraafplaats zich op een andere wijze, waarbij in de lente en zomer graven worden omsloten door het groen en ze in het najaar en de winter weer zichtbaar worden.