De gemeentelijke begraafplaats Eiteren in IJsselstein is een typische stadsbegraafplaats die zijn oorsprong vindt in de politieke ontwikkelingen van de eerste decennia van de negentiende eeuw. De begraafplaats heeft zich daarna ontwikkeld met een geheel eigen identiteit. Sinds 1829 zijn hier duizenden mensen begraven op een kleine oppervlakte.

Tegenover bijna 400 katholieke begraafplaatsen telt Noord-Brabant nog geen 100 protestantse begraafplaatsen. Van die laatste ontstond een deel in de negentiende eeuw, toen de verzuiling in de Nederlandse samenleving zich verder aftekende. Waar protestanten en katholieken lang naast elkaar waren begraven, ontstonden nu aparte begraafplaatsen. Zo ook in Bergeijk.

(* Den Haag, 1900- † Geldrop, 1985)

Op 8 september 1900 zag Evert Louis Smelik het levenslicht in Den Haag als zoon van Jacob Smelik en Elisabeth Alberta van Ruijsenberg. Vader Jacob Smelik was als onderwijzer verbonden aan een school voor christelijk onderwijs. Het gezin was te typeren als vroom maar niet streng godsdienstig. Zijn vader, die jong stierf, was muzikaal begaafd. De liefde voor muziek heeft Smelik van hem geërfd en zou in zijn verdere leven een grote rol blijven spelen.

Een drama in drie bedrijven

Toen ik, na het overlijden van mijn moeder, een aantal persoonlijke documenten van mijn beide ouders doornam, bekeek ik ook het lagere school rapport van mijn vader. Bij één van de rapportmomenten was in de kolom waar cijfers hoorden te staan geschreven “Niet vast te stellen wegens schoolverzuim”. Vooral in het voorjaar en begin van de zomer moest mijn vader als boerenzoon thuis bijspringen en ging daarom vaak niet naar school. De herinnering aan dat schoolrapport komt telkens weer bij me naar boven als ik in Oosterwolde achter de Dorpskerk het prachtige pilaartje zie staan dat het graf van ‘meester’ Noordhof markeert.

In de eerste oorlogsdagen speelden zich op verschillende terreinen in Nederland gebeurtenissen af die door de vijf jaar daarna in de vergetelheid raakten, bijvoorbeeld op de vaart. Zo werden talloze schepen beschoten en gebombardeerd, ook liepen sommige op inderhaast uitgeworpen contactmijnen. Een dergelijk lot trof de Actinia op 11 mei 1940.

In 1833 liet de rijke Utrechtse lakenhandelaar Hendrik Ravee zich begraven op de voormalige voorburcht van kasteel Schonauwen, tegenwoordig gelegen midden in een woonwijk van Houten. Die keuze is waarschijnlijk een direct gevolg van het feit dat het vanaf 1 januari 1829 niet meer was toegestaan in kerken te begraven en met name rijke landeigenaren kozen voor een laatste rustplaats op eigen grond.