Noteboom, Daniël

19 juli 2009

* Noordwijk 26 februari 1910 - † Londen 12 januari 1932

Op de lagere school gaf Daniël er al blijk van niet alleen over een goed verstand te beschikken, maar ook over een buitengewoon geheugen. Reeds op 12 jarige leeftijd zat hij in de tweede klas van de HBS waar hij met het schaakspel kennis maakte. Nog geen twee jaar later won hij in zijn woonplaats Noordwijk de eerste prijs in een schaakwedstrijd. Omdat hij in zijn directe omgeving geen schakers kon vinden die hem enige tegenstand konden bieden meldde hij zich aan bij LSG (Leidsch Schaak Genootschap) Zoals bij veel schaakclubs in die tijd was het lidmaatschap voorbehouden aan oudere, reeds maatschappelijk geslaagden.

LSG telde onder haar leden professoren en vele academisch geschoolden. Zo'n baardeloze knaap, nog in korte broek lopend, kon beter lid worden van een studentenschaakclub, vond men. Door bemiddeling van de vader van een vriendje, die secretaris van het genootschap was, kon hij een speelavond langs komen. Een der leden zei laat maar eens zien wat je kan en er werd een partijtje gespeeld. Binnen het uur had Daniël gewonnen en ook de revanche besliste hij in zijn voordeel. Zijn schaakkracht was hiermee bewezen en hij mocht terug komen. Op 15-jarige leeftijd werd hij lid en ingedeeld in de tweede groep waar hij in het winterseizoen 1925/26 als eerste eindigde en tot de hoogste speelgroep werd toegelaten. In 1926/27 werd hij gedeeld eerste en in het winterseizoen 1927/28 alleen eerste. Zijn schaakkracht nam toe, 1928/29 weer gedeeld eerste en in districtswedstrijden behaalde hij uitstekende resultaten evenals in zijn eerste buitenlandse toernooien, Tenby en Hastings. Zijn HBS-diploma had hij inmiddels met glans behaald. Hij wilde wiskunde gaan studeren aan de Rijksuniversiteit in Leiden maar het schaken nam hem inmiddels zo in beslag dat er weinig van zijn studie terecht kwam.

In 1929 verliet hij het LSG om lid te worden van de in de hoogste klasse spelende Nieuwe Rotterdamse Schaakvereniging. Door bemiddeling van dr. Max Euwe kreeg hij de gelegenheid voor het eerste tiental van die vereniging uit te komen. Aan het vierde bord behaalde hij prima resultaten. Met eerste bordspeler Landau, na Euwe de tweede schaker in Nederland, werd een driekamp georganiseerd, één onbeslist, één gewonnen, één verloren. In toernooien in Ramsgate en Hastings behaalde hij in datzelfde jaar prima resultaten, hij versloeg o.a. een internationaal erkend schaker als Flohr. In Nice won hij onbedreigd het hoofdklassetoernooi. In 1930 was dr. Max Euwe verhinderd als eerste bordspeler aan het landentoernooi in Hamburg deel te nemen. Daniël werd uitgenodigd om het vierde bord te bezetten. Het was een verbluffend succes. Hij verloor slechts één keer en wist gevestigde namen als Flohr, Takacs en Richter te overwinnen. Dr. Euwe was niet karig in zijn lofuitingen. In het jubileumboek 50 jaar LSG worden Daniël de volgende eigenschappen toegedicht: Geduld, doorzettingsvermogen, gevoel voor het kleine en voor het verband, keuze van het goede ogenblik, durf, combinatievermogen en wat al niet meer. Zijn groei als schaakspeler ging onverminderd door totdat hij in Londen kou vatte en longontsteking en bronchitis kreeg. Hij heeft er waarschijnlijk te lang mee doorgelopen, opname in een ziekenhuis mocht niet meer baten. Zijn schaakcarrière werd op 12 januari 1932 door zijn overlijden abrupt afgebroken. Een bloem in de knop die door schaakkenners gezien werd als zeer talentvol, een belofte voor de toekomst die tot grote hoogte had kunnen stijgen. Er ging een gerucht dat hij niet aan bronchitis of longontsteking was overleden, maar dat hij vermoord zou zijn.

Aan de overbrenging van het stoffelijk overschot naar de Algemene begraafplaats in Noordwijk waren kennelijk zulke hoge kosten verbonden dat dr. Max Euwe een Noteboomfonds oprichtte. Na de begrafenis in graf Zuidoost rij 29 - 31 bleef er nog zoveel over dat naast het door grootmeester Euwe geschreven herdenkingsboek ook nog een grafmonument uit het fonds betaald kon worden.

Het werd in juli 1933 onthuld en bestaat uit een stèle waarop een schaakbord, zijn naam met geboorte- en overlijdensdatum. De markering van het graf bestaat uit een ketting die tussen zes in steen uitgevoerde, afgeknotte boomstammen is aangebracht. In 1943 en 1956 werden resp. zijn vader en moeder hier eveneens begraven.

In 2008 verliepen de grafrechten waardoor sindsdien het graf juridisch onbeschermd tegen ruiming is. Een raadscommissie van de gemeente Noordwijk heeft echter in 2011 besloten de gemeenteraad aan te bevelen het grafrecht voor onbepaalde tijd kosteloos te verlengen en bovendien het onderhoud van het graf voor rekening van de gemeente te doen komen.

Literatuur

dr. M. Euwe: Aan de nagedachtenis van Daniël Noteboom jr. (1932)
Leidsch Schaakgenootschap: De eerste honderd jaren. Kroniek van het Leidsch Schaakgenootschap. (1995)