In deze rubriek vertellen mensen uit het veld over een bijzondere funeraire plek. Deze aflevering: Jack Aries. Hij is zijn werkende leven lang bezig geweest met grafmonumenten en zet zich nu in voor een burgerinitiatief voor het behoud en de ontwikkeling van de oude RK begraafplaats in ’s-Heerenberg.
Als jochie speelde ik al tussen de grafstenen, gelukkig niet op een begraafplaats, maar gewoon achter het woonhuis van mijn opa, die steenhouwer was. Ik ben dus opgegroeid met en tussen de natuursteen en na mijn studie- en stagejaren rolde ik ons familiebedrijf binnen. Eén van mijn taken was de verkoop van grafmonumenten. U kunt zich voorstellen dat ik in de afgelopen 30 jaren kennis heb gemaakt met vele begraafplaatsen en dus ook legio bijzondere - mooie - funeraire plekjes ken, vooral in regio De Liemers. Als een soort van rode draad maken begraafplaatsen deel uit van mijn leven en ondanks de treurige omgeving geniet ik altijd van een wandeling over een kerkhof of begraafplaats.
Een begraafplaats die ik nu nog regelmatig bezoek is de RK begraafplaats in Oud-Zevenaar, daar liggen mijn grootouders, oom, vrienden, bekenden en mooie herinneringen begraven. Achter de RK kerk is naast het familiegraf De Nerée tot Babberich (Kamphuizen) een verzameling van geruimde grafstenen bijeengebracht die anders in de puincontainer zouden zijn beland. Ik ben nog altijd blij dat mede door mijn inspanningen deze monumenten behouden zijn gebleven.
In 2017, toen nog als directielid in dienst van Aries Natuursteen, werd ik door de begraafplaatsbeheerder van gemeente Montferland gevraagd om voor de (voormalige RK) Martinusbegraafplaats te Didam en de oude RK begraafplaats te ‘s-Heerenberg een inventarisatierapport op te stellen. Ik was amper op de hoogte van funerair erfgoed en de richtlijnen hoe daarmee om te gaan. Daarom vroeg ik Bureau Funeraire Adviezen mij te helpen met de opzet van beide inventarisatierapporten. Mede op basis daarvan zou een bestuurlijk besluit genomen kunnen worden over een verantwoorde instandhouding van deze twee gemeentelijke monumenten. Ik kon toen niet bevroeden dat de oude RK begraafplaats van ’s-Heerenberg mij, tot de dag van vandaag, zo bezig zou houden! Des te meer je in een onderwerp gaat verdiepen, des te interessanter het wordt. Kennismaken met de geschiedenis van een stad(je) als Bergh is erg boeiend en ook de historische begraafplaatsen spelen daarbij, als stenen archief, een belangrijke rol.
Er zijn veel mooiere en grootsere funeraire plekken in de regio waar ik woon, maar (het restant van) de oude RK begraafplaats uit 1863 in de kern van ’s-Heerenberg heeft toch wel mijn bijzondere warme aandacht. Dwars over de oorspronkelijke begraafplaats is rond 1980 een busbaan met bushaltes aangelegd. Omdat er een plan ligt om de busbaan op te heffen, ontstaat er nu een kans/gelegenheid om ook het bijzondere bevrijdingsmonument De Goede Herder te betrekken bij een plan om de begraafplaats te ontwikkelen tot klein stadspark.
Grafzerk voor Therese de Stuers
Deze gesloten plek heeft iets magisch. Ik herinner me de eerste kennismaking nog goed. Eerst moest er een hangslot worden geopend om überhaupt op het terrein te komen. Eenmaal binnen viel mijn blik op een oude, zeker 15 meter hoge conifeer welke vanuit het midden van een graf de omranding omhoog had gedrukt. Via een begroeid pad liep ik langs diverse familiegraven, waaronder het graf van ”zouaaf” Derksen. De rechter rij stèles stond half verscholen achter het groen van een rij uitgegroeide dennen, alsof zij zich schaamden voor de teloorgang. Eenmaal midden op de begraafplaats werd ik gegrepen door het beeld van de wonderlijke en reusachtige treurbeuk, waarvan de takken als haren tot op de grond groeiden. Het leek wel alsof het bladerdek de onderliggende zerken, waaronder die van de adellijke families De Stuers (tantes van Victor), Van Voorst tot Voorst en Van Hugenpoth tot Aerdt, wilde beschermen.
Wat ook direct opviel is de verscheidenheid aan toepassingen in materiaal en vorm. Van gietijzeren kruizen tot gepolijste steen; alle graven en grafmonumenten vertellen wel iets over de personen en families die een belangrijke rol hebben gespeeld in het rijke verleden van stadje ’s-Heerenberg. Het zijn bijzonder fraaie uitingen van kunst- en grafstijlen uit de negentiende en eerste helft van de twintigste eeuw, een tijd die zich kenmerkte door onder andere een sterk stands- en klassenbesef dat zich ook manifesteerde op deze begraafplaats.
p.s. De Heemkundekring Bergh heeft een uitgebreide website met meer foto’s en informatie over deze begraafplaats: www.berghapedia.nl
