Rosa Vecht, een Nederlandse zuster aan het front

17 augustus 2023

Bij de Duitse inval in 1914 stond België zoals bekend niet alleen. Van internationale zijde werd militaire- en menslievende hulp geboden aan leger en civiele bevolking. Niet alleen door het kamp der geallieerden, maar ook door landen die zich in het toenmalige conflict neutraal opstelden. Zo ook vanuit Nederland. Bekend bij het grote publiek is vooral de Nederlandse opvang van vluchtelingen, militair en civiel, die na de val van de Vesting Antwerpen in oktober 1914 in groten getale de noordgrens overschreden om aan het oorlogsgeweld en aan krijgsgevangenschap te ontkomen. Veel minder is bekend over de Nederlandse medische hulp die door artsen en verplegend personeel is geboden.

Mobiel veldhospitaal

Exacte cijfers qua aantallen zijn niet bekend, maar het handelt zich waarschijnlijk om enkele tientallen artsen en ongeveer 300 verpleegsters die hun kennis en kunde aan zowel België als Frankrijk aanboden en vervolgens afreisden naar een van de oorlogsgebieden. De meesten van hen waren werkzaam op relatief veilige afstand van het front en keerden na afloop van de oorlog weer ongedeerd huiswaarts. Maar uitzonderingen bevestigen de regel. Een zo’n uitzondering was verpleegster Rosa (roepnaam Roosje) Vecht. Zij is gestorven voor België.

Grafmonument Rosa Vecht in Muiderberg

Opleiding

Rosa Vecht werd op 18 juli 1881 geboren als oudste dochter in een Joods gezin in Elburg, Gelderland. Rond 1900 begon zij haar loopbaan als leerling-verpleegster in een Rotterdams ziekenhuis. In april 1907 rondde zij haar verpleegstersopleiding af met het diploma van de toenmalige Nederlandsche Bond voor Ziekenverpleging. In de jaren 1907-1914 had ze verschillende banen op diverse plaatsen in het land. Dit zowel in loondienst of als zelfstandige. Tussentijds behaalde zij, om haar paramedische kennis te vergroten, in Groningen nog het diploma apothekersassistente. Ze stond bekend als een toegewijd verpleegkundige en verbrak om die reden haar verloving. In de geest van die tijd werden in Nederland gehuwde vrouwen geacht te stoppen met buitenshuis werken, huisvrouw te worden en liefst ook kinderen te krijgen. Vrouwen in loondienst werden per huwelijksdatum van rechtswege ontslagen. Rosa koos er om die reden voor om ongehuwd te blijven. Ze wilde verder in haar vak.

Oorlog

Al kort na het uitbreken van de oorlog in augustus 1914 reisde Roosje af naar Antwerpen en meldde zich voor verpleegdienst bij het Belgische Rode Kruis. Ze werd door deze organisatie gedetacheerd bij het British Field Hospital for Belgium aan de Leopoldboulevard te Antwerpen. Haar verblijf in Antwerpen was echter van korte duur, want al op 10 oktober 1914, na zware Duitse beschietingen en slechts enkele uren voor de capitulatie van de Vesting Antwerpen, werd dit hospitaal naar Londen verplaatst. Roosje koos ervoor om in andere hospitalen in de stad de helpende hand te blijven bieden aan de vele gekwetsten en bleef in Antwerpen. Toen zij na de capitulatie van stad en vesting alsnog het Britse hospitaal na wilde reizen, kreeg ze daarvoor van de Duitse bezettingsautoriteiten geen toestemming. Ze liet zich niet ontmoedigen, reisde onmiddellijk terug naar Nederland om vervolgens via Rotterdam naar Londen te vertrekken. Daar aangekomen vernam ze dat het Britse hospitaal inmiddels achter het IJzerfront in Veurne was neergestreken. Op 18 oktober 1914 arriveerde ook Roosje in Veurne. Ze kreeg een slaapplaats toegewezen in herberg ‘De Nobele Rose’ aan de Noordstraat nummer 11.

Rosa Vecht

Het British Field Hospital for Belgium was in Veurne ondergebracht in het gebouw van het Bisschoppelijk College aan wat tegenwoordig de Karel Coggestraat heet, vernoemd naar de sluiswachter die in oktober 1914 een belangrijke bijdrage leverde aan de totstandkoming van de inundaties aan het IJzerfront. Op 21 oktober hervatte het personeel van het hospitaal hun werkzaamheden. Al op de eerste dag werden meerdere honderden gekwetsten binnengebracht van de Slag aan de IJzer.

Veurne lag dicht achter de frontlinie en was een gevaarlijk oord om te verblijven. In de stad bevonden zich meerdere militaire burelen waaronder ook het hoofdkwartier van het leger. Reden voldoende voor het Duitse leger om de stad met grote regelmaat te beschieten en te bombarderen. Begin januari 1915 werd om die reden besloten om het hospitaal naar het veiliger geachte Duinkerken te verplaatsen. Voorbereidingen voor een verplaatsing in etappes werden getroffen en eind januari dienden deze afgerond te zijn.

Haar einde

Op zaterdag 23 januari 1915 lag Veurne voor de zoveelste keer onder Duits vuur. Kort voor het middaguur sloegen drie projectielen in op de Grote Markt. Roosje Vecht bevond zich op dat moment ook daar. Ze was van het hospitaal onderweg naar haar slaapadres in de Noordstraat om haar koffer te pakken voor de verhuizing naar Duinkerken die voor later op de dag gepland stond. Een scherf rukte haar rechterbeen af tot aan de heup. Ze werd nog met grote spoed naar hospitaal L’Océan in De Panne vervoerd, maar hulp mocht niet meer baten. Twaalf uur later overleed ze in het bijzijn van meerdere collega’s ten gevolge van hevig bloedverlies. Haar laatste woorden waren ‘Nu kan ik niet meer voor mijn arme soldaten zorgen’.

De volgende dag werd Roosje Vecht op het kerkhof van Adinkerke begraven. De kist was bedekt met de Nederlandsche vlag. “Om de groeve verzamelden zich de Engelsche verpleegsters, een aantal Engelsche en Belgische doktoren en officieren. Een Engelsche veldprediker, Reverend Warren, hield een aandoenlijke toespraak, waarin hij hulde bracht aan den moed en de zelfopofferende liefde van de kleine Hollandsche „nurse," die allen ten voorbeeld was geweest. De verpleegsters en vele officieren weenden.”^[i] Op het graf werd een eenvoudig houten grafmonument met opschrift geplaatst.

Algemeen Handelsblad 7 februari 1915

In 1920 werd haar stoffelijk overschot overgebracht naar Nederland en herbegraven op de Joodse begraafplaats te Muiderberg. Graflocatie: veld D, rij P, graf 165.

In 2009 werd in haar geboortestad Elburg een straat naar Roosje Vecht genoemd. In 2021 werd een plaquette aangebracht aan de gevel van haar geboortehuis. Ook aan de kerk van Adinkerke is in 2015 een gedenkplaat voor Roosje Vecht onthuld. In 2015 organiseerde het Florence Nightingale Instituut onder de Menenpoort in Ieper een herdenking voor haar, met 33 rode rozen en de Last Post.