In 1805 kocht de Joodse gemeente van Deventer een tuin met huisje buiten de toenmalige Brinkpoort om een begrafplaats aan te leggen op de hoek van de Langerij en het Goldenbeltstraatje. Al vanaf 1799 was er een vereniging die zich bezighield met begrafenissen, maar overleden Deventer Joden werden op dat moment nog buiten Deventer begraven. In de archieven wordt de eerste begrafenis pas in 1833 gemeld, maar waarschijnlijker is dat er eerder is begraven.
Rond het jaar 1000 moet er ter hoogte van het latere Enschede al een kerk hebben gestaan. Deze kerk, gewijd aan de heilige Jacobus de Meerdere was waarschijnlijk op een centrale plek gebouwd om een aantal buurtschappen in de omgeving te bedienen. Het ligt voor de hand dat er bij deze kerk ook al vroeg begraven werd, zoals gebruikelijk was in die tijd.
De stad Kampen kent een funeraire geschiedenis die teruggaat tot de eerste dagen van haar bestaan. Dat begin moet gelegen hebben in de twaalfde eeuw. Waar mensen wonen wordt ook begraven en al vroeg kende men bij de latere Buitenkerk een fors grafveld. Daar werd een kapel gebouwd die op zijn beurt weer vervangen werd door een veel grotere kerk. In de dertiende en veertiende eeuw werd in en bij kerken, gasthuizen en kloosters begraven. Acht locaties in de binnenstad zijn bekend waar tot aan de reformatie en soms nog daarna begraven werd.
Ten noorden van Steenwijk lag lange tijd een ruig gebied met veen, dichte bossen, hier en daar doorsneden met wat zandwegen. Deze woeste gronden werden vanaf 1818 ontgonnen. Niet zomaar, maar door een particuliere instelling: de Maatschappij van Weldadigheid. Deze maatschappij was opgericht om de toestand van de armen en lagere bevolkingsklassen te verbeteren. Door scholing en arbeid zouden zij de woeste gronden ontginnen en daarmee voor zichzelf een beter bestaan verschaffen. Er werden verschillende kolonies gesticht en die werden voorzien van scholen, kerken en ook begraafplaatsen.
In oktober 2016 zag ik als bestuurder van Stichting Stadsherstel Kampen (SSK) dat er plannen waren voor het vestigen van een onderkomen voor mensen met een beperking. Stichting Philadelphia wilde slopen en nieuw bouwen aan de 1e Ebbingestraat 10-12 in Kampen. Het pand (een voormalige lagere school, MULO en wijkcentrum, waar het om ging) was een wederopbouwpand in uitermate gave staat dat in aanmerking zou komen voor de status van gemeentelijk monument.
De Deventer historicus H.J. van Baalen, schrijver van onder meer ‘Joods leven Deventer en omstreken’, noemt de Joodse begraafplaats van Den Nul ‘het vermoedelijk meest vergeten Joodse begraafplaatsje van Nederland…’. Klein is de begraafplaats in ieder geval, maar vergeten is de begraafplaats zeker niet. Ingehaald door naoorlogse bebouwing ligt de begraafplaats er anno 2016 verzorgd bij. De kleine dodenakker is aan twee zijden voorzien van een modern hekwerk en aan de andere twee zijden begrenst door een heg. Een eenvoudige tekstplaat laat de bezoeker of passant zien dat het om een Joodse begraafplaats gaat. Wie zich verdiept in de naam op de grafsteen, leert een stukje van de geschiedenis van de regio kennen.
Zoals de meeste Joodse begraafplaatsen ligt ook die van Dalfsen buiten het dorp zelf, in de buurtschap Gerner. De Israëlitische gemeente (= kille) werd gekenmerkt door een eigen begraafplaats en een eigen synagoge. Soberheid en natuurlijk verval zijn voor de meeste Joodse begraafplaats in Nederland karakteristiek. De Joodse traditie accepteert ook geen verschil tussen de doden.
Zoals de meeste Joodse gemeenten, werd ook de Israëlitische ‘kille’ van Hardenberg gekenmerkt door een eigen begraafplaats en een eigen synagoge. Hardenberg beschikt zelfs over twee Joodse begraafplaatsen, die zoals de meeste Joodse begraafplaatsen allebei buiten het centrum liggen. Het ‘Jeudenbarchien’ ligt op een terpvormige heuvel aan de Vecht en de begraafplaats ‘Mulopaadje’ is in de buurt van de tot het begin van de twintigste eeuw vrijwel onbebouwde Gramsbergerweg gelegen.
Al vanaf de vroegste bewoning van Nederland laat het begraven sporen na in het land. Aan het begin van de christelijke jaartelling werden overledenen begraven of gecremeerd in grafvelden die buiten de nederzettingen lagen. Met de verbreiding van het christendom, sinds de achtste eeuw, werd lijkverbranding verboden, omdat het zou indruisen tegen het geloof in de opstanding van lichaam en ziel. Het werd belangrijk om in gewijde aarde te worden begraven.
Vroeger viel vooral de bomenlaan op die richitng een bos leidde. Zo rijdend over de snelweg net voorbij Zwolle. Nu valt een Chinese tempel op maar voorheen keek je eigenlijk naar de gemeentelijke begraafplaats van Zwolle, met een boskarakter. De begraafplaats is aangelegd op het voormalige landgoed bij de havezate Kranenburg, wat veel verklaart. Aan de lange oprijlaan staat nog de zogenaamde Prinsenpoort, bestaande uit twee hekpijlers die herinneren aan de status van het landgoed. Bijna aan het eind van de lange laan die naar de begraafplaats voert, ligt aan de rechterzijde nog het oude koetshuis. Even verderop ligt op de begraafplaats ook het crematorium van Zwolle.