Historische ontwikkeling van de plaats Soest
Van de vroegste ontwikkelingen rond Soest is weinig bekend. Bij archeologisch onderzoek heeft men sporen ontdekt die aantonen dat rond 11.000 jaar voor Christus groepen jagers deze streek bevolkten. In de duinen bij Soest zijn verder werktuigjes gevonden van ongeveer 8.000 jaar voor Christus. Wat tastbaarder zijn de verschillende grafheuvels die dateren van plus minus 2.000 jaar voor Christus. Een van die grafheuvels, het Enghenbergje genaamd, is te vinden op de Eng, temidden van de bouwlanden.
Nieuwegein is gevormd rond de dorpskernen van Jutphaas en Vreeswijk. Het is een nog jonge gemeente, ontstaan in de jaren zeventig van de vorige eeuw en vooral bedoeld als groeikern voor het naburige Utrecht. In 1971 telde Nieuwegein 13.000 inwoners. Ruim vijftig jaar later zijn dat er meer dan 65.000. De nieuwe generatie begraaft of cremeert zijn doden op het naoorlogse Noorderveld, gelegen bij een industrieterrein. Oudere inwoners begraven hun doden vaak nog op een van de vier dorpskerkhoven die de gemeente rijk is.
Beschrijving
De vanaf 1929 aangelegde algemene begraafplaats bestaat uit een langwerpig, schuin ten opzichte van de Vecht gelegen perceel, dat niet overal even diep is. In de zuidelijke hoek bevindt zich de achtzijdige, van een koepeldak voorziene, aula. Van daaruit lopen drie brede met kastanjes beplante lanen. Tussen de lanen bevinden zich een aantal gebogen paden. Meer naar het noordwesten, de uitbreidingen van na 1930, is er sprake van een rechthoekige aanleg in perken, gescheiden door hagen. De begraafplaats is bereikbaar vanaf de Straatweg en vanaf de in het zuiden gelegen parkeerplaats. De twee ingangen zijn met elkaar verbonden door middel van een gebogen laan die langs de aula voert. Naast de reeds genoemde kastanjes langs de lanen is het belangrijkste geboomte een groep treurbeuken nabij de aula. De begraafplaats is verder beplant met diverse andere bomen en struiken, waaronder veel groenblijvende heesters. De paden zijn voorzien van grind of asfalt. Op de grens met de R.K. begraafplaats staat het sobere bakstenen baarhuis (1930), voorzien van een met pannen gedekt tentdak.
Graftekens
Het oudste aangetroffen grafteken is van 1930. Verschillende graven nabij de ingang worden gesierd door een beeld, o.a. dat van de huisarts, dokter Hartog. Verder zijn er graven van oorlogsslachtoffers: een rij van zes grafstenen opgenomen in een decoratieve muur. Op deze muur staat: "Zij vielen voor vrijheid en recht, Maarssen 5 mei 1945". De namen van de gevallenen zijn: Alexander Constantijn Lindhout, Paulus Theofilus Lindhout, Willy Henrica Hems, Jaap v.d. Bosch, Willem Cornelis de Kruyf en Bertus Heus.
Vlakbij dit bescheiden monument bevindt zich een houten herdenkingskruis met een ronde, metalen plaquette, met het opschrift: "Hier vielen de drie K.P.ers Joh. Been, Joh. Altena en Joh. C. van Mourik, 16 april 1945". Deze tekst is enigszins misleidend omdat de exacte plaats van de noodlottige schietpartij waarbij zij omkwamen elders was. De drie K.P.ers vervoerden op dat moment wapens en munitie van een dropping met een vrachtauto naar Utrecht. Per abuis is door een RAP-vliegtuig het transport op de Amsterdamse Straatweg nabij de kininefabriek beschoten. Eerder stond het herdenkingskruis dan ook op die plaats.
Verzetsman Willem van der Kooij overleed bij gevechtshandelingen op 5 mei in Maarsseveen en ligt begraven bij de NH Dorpskerk in Maarssen.
Toegangen
De twee ingangen bestaan uit een brug over een duiker in de sloot die de begraafplaats omgeeft. Ze zijn afsluitbaar met sobere, ijzeren hekken. De gemetselde zijmuren hebben natuursteen dekplaten en in het midden, ter hoogte van de hekken, pijlers. Door de verspringende hoogtes van de muren hebben de bruggen een expressief karakter.
Aula
De vrijstaande aula, aanvankelijk in de archiefstukken altijd het ontvangstgebouw genoemd, is in 1930 gebouwd. Het bakstenen gebouw is opgetrokken op een achthoekige plattegrond en telt één bouwlaag onder een met leien, in maasdekking, gedekt koepeldak.
De aula waarvan, de door gemeentearchitect C. van Beusekom gemaakte bouwtekeningen zich in het gemeentearchief bevinden, is verwant aan een exemplaar uit 1927 op de algemene begraafplaats van Bilthoven. Het bouwwerkje daar werd ontworpen door de architect P.J. Vermaak. Overigens is het niet zo verwonderlijk dat het Maarssense gebouwtje op dat in Bilthoven lijkt, want in 1928, toen de Maarssense algemene begraafplaats nog aangelegd moest worden, bezocht een delegatie waarin o.a. burgemeester Eggink en de gemeentearchitect waren opgenomen ter oriëntatie de begraafplaatsen van de plaatsen Bilthoven en Woudenberg. Ook een medewerker van de firma Copijn (parkaanleg) maakte deel uit van het gezelschap.
De gevels van de aula zijn uitgevoerd met een trasraam van grauwe baksteen en zijn daarboven opgetrokken in rode steen in kruisverband. In de verdiept liggende gevelvelden zijn liggende glas-in-loodvensters aangebracht. Deze vensters zijn in het midden uitgevoerd met een kruismotief. De voorgevel met de entree, aan de Vechtzijde, is voorzien van een dubbele deur. Alternerend is in het koepeldak een viertal dakkapellen aangebracht. Aan de achterzijde bevindt zich een moderne aanbouw van hout en glas. Het interieur is uitgevoerd met houten banken met verticale hoekelementen. De oorspronkelijke, houten kapconstructie is door een later aangebracht plafond aan het zicht onttrokken.
Parkaanleg
Ten behoeve van het gebruik als begraafplaats werd de grond opgehoogd met een fors zandpakket. De firma H. Copijn uit Groenekan verzorgde voor een bedrag van omstreeks fl. 7.000 de parkaanleg. Qua stijl kan deze aanleg van Copijn formeel ge- noemd worden.
Historische gegevens
In Maarssen bevinden zich een aantal begraafplaatsen. De algemene begraafplaats is vrij laat, pas in 1929, aangelegd en in 1930 in gebruik genomen. Tot die tijd betaalde de gemeente Maarssen huur aan de Nederlands Hervormde kerk om te mogen begraven op het kerkhof naast deze kerk. Volgens de vereniging 'De Laatste Eer' was dat, gezien de beperkte ruimte en de daarmee gepaard gaande onhygiënische toestand, een onwenselijke situatie. Op 25 februari 1925 richtte de 'De Laatste Eer' dan ook een adres aan de gemeenteraad om te komen tot de aanleg van een algemene begraafplaats. De gemeenteraad besloot op 20 januari 1928 "... tot de stichting van een gemeentelijke begraafplaats aan den Rijksstraatweg (heet nu StraatWeg) in de nabijheid der begraafplaats der roomskatholieke gemeente". Deze, nu nog steeds bestaande rooms-katholieke begraafplaats, werd al in 1828 aangelegd achter de rooms-katholieke kerk, toen gevestigd in de voormalige buitenplaats 'Berenstijn'. Voor de grond betaalde de gemeente fl. 29.916,43 en aannemer Johannes Michael Brinkhof bleek bij de aanbesteding in augustus 1929 bereid voor een bedrag van fl. 5.477 de twee bruggen en het ontvangstgebouw te bouwen. In deze aanneemsom was overigens niet het schilderwerk en het zetten van het glas inbegrepen. Dat werd aan een ander Maarssens bedrijf gegund. Ook de bouw van de bergplaats, ook wel het baarhuisje genoemd, op de grens van de algemene en de rooms-katholieke begraafplaats, werd apart aanbesteed. Dit werd na overleg tussen de gemeente en het katholiek kerkbestuur voor 
gezamenlijke rekening en gebruik ook door Brinhof gebouwd. De bouwkosten voor dit gebouwtje bedroegen 1885 gulden. Al vrij snel blijkt de begraafplaats aan de krappe kant waardoor o.a. in 1943 en 1955 uitbreidingen moeten worden gerealiseerd. Aan de uitbreiding van 1955 gaat in een raadscommissie, die zich bezighoudt met de naoorlogse uitbouw van Maarssen, een discussie vooraf. Volgens de stukken uit 1954 zijn er dan twee mogelijkheden, n.l. uitbreiding van de bestaande begraafplaats of de aanleg van een nieuwe, tweede begraafplaats in 'De Kuil' aan de Diependaalsedijk. De Kuil, ontstaan door de winning van klei voor de steenfabricage, is het weiland - gelegen in de punt tussen de Diependaalsedijk en het Zandpad - direct naast de buitenplaats 'Vechtoever'. Een van de raadsleden in de commissie is bepaald geen voorstander van een nieuwe begraafplaats, het lijkt hem geen goed idee wanneer alle belangrijke toegangswegen van Maarssen voorzien zouden worden van begraafplaatsen.
Bescherming
Tegenwoordig lijkt er wat meer waardering voor de begraafplaats te bestaan. De algemene begraafplaats en aula worden cultuurhistorisch bezien belangrijk gevonden. Zo is er enige tijd terug bepleit dat de gehele begraafplaats deel uit zou moeten maken van het beschermd dorpsgezicht Maarssen en werd zeer recent de procedure opgestart om de aula, thans al een officieel gemeentelijk monument, met uitzondering van de houten aanbouw, de status van rijksmonument te geven. (2002)
Literatuur & bronnen
- Inventarisatie Cultuurbezit Maarssen, Anita van Breugel en Marie-Thérese van Thoor (1985)
- Inventarisatierapport t.b.v. Gemeentelijke Monumentenlijst, drs. Jan C. van het Hof (1994)
- Monumenten Inventarisatie Project "Veenweidegebied", T.G. Peenstra, R.S.F.M. Horbach en M. Laman (1992)
- Monumenten Selectie Project Prov. Utrecht, Objectnr: MAS216, april 1999
- Maarssen 1940-1945, Drs. V. Smits, 1990
- Diverse stukken gemeentearchief Maarssen
Historische gegevens
De huidige R.K. begraafplaats aan de Straatweg tussen Maarssen en Breukelen dateert uit 1828. Voor die tijd kende Maarssen slechts één kerkhof waar alle inwoners, katholiek of protestant, begraven werden. Deze begraafplaats was rond de huidige Nederlands Hervormde kerk gesitueerd.
Bij Koninklijk Besluit van 22 augustus 1827 werd het begraven in kerken met ingang van 1 januari 1829 verboden. Tevens werd bepaald dat in elke gemeente een begraafplaats van tenminste 25 bij 25 meter moest worden ingericht, gelegen buiten de bebouwde kom. In dorpen met minder dan 1000 zielen mocht echter de bestaande begraafplaats in gebruik blijven. In Maarssen bleef dan ook het kerkhof naast de kerk de enige begraafplaats.
Dat duurde niet lang. Onder pastoor G. van Nooy werd een eigen R.K. begraafplaats aangelegd achter de kerk op Beresteyn (gebouwd in de jaren 1755-1759 en dienst gedaan tot 1885). In 1879 liet pastoor Essink het kerkhof vergroten naar de Oostzijde aan de Vecht. Later volgden nog diverse uitbreidingen.
Ariënsmonument
Eén van de meest markante onderdelen van de begraafplaats is het graf van Dr. Alphons Ariëns. Een sober grafmonument met de inscriptie "Ariëns Priester" siert 
zijn laatste rustplaats. Aanvankelijk bestond het monument uit een kleine kapel die om het graf was gebouwd. In 1969 werd dit monument vervangen door een nieuw monument, bekostigd door het NKV.
Alphons Ariëns was pastoor in Maarssen van 1908 tot 1928. Hij was grondlegger van de katholieke arbeidersbeweging, stuwende kracht in de katholieke drankbestrijding en één van diegenen die aan de basis stonden van de katholieke vrouwenbeweging. (2002)
Literatuur
- Een eeuw Heilig Hart Parochie Maarssen, I. van Veldhuizen (1985)
De huidige rooms-katholieke begraafplaats van Rijsenburg maakt onlosmakelijk onderdeel uit van de geschiedenis van dit Utrechtse dorp. De begraafplaats dateert van 1872 maar niet ver uit de buurt ligt nog een restant van het eerste katholieke kerkhof. Op dat kerkhof, bij het kerkje uit 1810, werd de toon gezet door de adellijke families die in en rond Driebergen en Rijsenburg grote buitenplaatsen lieten bouwen.
Achter de parochiekerk St. Petrus Banden in Driebergen-Rijsenburg ligt het restant van de eerste katholieke begraafplaats van Rijsenburg. Omgeven door een smeedijzeren hekwerk liggen nog vijf grafzerken rond een monumentale graftombe. De grafstenen in het grind zijn van een tweetal pastoors en van drie notabele families. Ze liggen echter geen van alle nog op hun oorspronkelijke plaats. De grote graftombe is van de vooraanstaande familie Van Rijckevorsel.
Op 25 augustus 1827 stelden de Gedeputeerde Staten van de provincie Utrecht alle steden en dorpen op de hoogte van het Koninklijk Besluit waarin het begraven in de kerk en binnen de bebouwde kom verboden werd. Dit K.B. hield in dat met ingang van 1 januari 1829 alle steden en dorpen met meer dan duizend inwoners buiten de bebouwde kom een begraafplaats voor de gehele bevolking moesten aanleggen.
Aangezien de gemeente Driebergen-Rijsenburg in 1829 minder dan 1000 inwoners had bleef men zijn doden op het kerkhof rond de Kerk aan de Hoofdstraat begraven. Toen in 1859 de beschikbare capaciteit van de begraafplaats rond de kerk praktisch volledig benut was en de bevolking van de gemeente Driebergen-Rijsenburg de grens van 1000 inwoners was gepasseerd, besloot de gemeente een nieuwe begraafplaats aan te leggen. In 1860 kocht men van de gezusters Van der Meulen uit Utrecht, eigenaressen van landgoed De Dennenburg, een stuk grond aan de Traaij voor fl 450,21. Nadat het kerkhof aan de Hoofdstraat was gesloten, werd de eerste algemene begraafplaats aan de Traaij op 1 december 1860 in gebruik genomen.
Het rechthoekige terrein kreeg een inrichting in een rechtlijnige, zgn formele stijl. Aan de linkerzijde (van de ingang) kwamen de armen- en huurgraven, in het midden en ter rechterzijde de eigen graven. Langs de centrale as van de begraafplaats lagen de grafkelders.
Met het aanstellen van een doodgraver bestond er ook behoefte aan een doodgraverswoning en een berging. De gemeente liet hiervoor de architect H.J. van den Brink een plan uitwerken. Deze maakte een ontwerp voor twee gebouwen bij de ingang van de begraafplaats aan de kop van de loodrechte as. Het linker gebouw diende als doodgraverswoning en het rechter als baarhuis. Omwille van de werkgelegenheid besloten burgemeester en wethouders in 1861 het werk onderhands aan een Driebergse uitvoerder te besteden voor een bedrag van fl 2197,-. De keuze viel op meester-timmerman Mathijs Fukkink.
In 1952 schreef de toenmalige gemeente Doorn een prijsvraag uit voor het ontwerp van een nieuwe begraafplaats. Het ontwerp van prof. W.C.J. Boer viel daarbij op, vooral vanwege de "heldere ruimtelijke structuur". In 1958 werd de Nieuwe Algemene Begraafplaats aan de Oude Arnhemsebovenweg in gebruik genomen.
Boer voelde zich verwant met een nieuwe generatie architecten en landschapsarchitecten, die af wilden van de traditionele, vaak romantische begraafplaatsen. Het ontwerp van Boer is dan ook in de geest van de functionalistische idealen van het 'Nieuwe Bouwen'. Het grondvlak is opgezet met loodrechte hoeken en rechte lijnen. Geen slingerende paden, maar kamers, rechthoekige en onbehaagde kamers bepalen het beeld van de begraafplaats. De architect had als credo 'Arm of rijk, na de dood is ieder gelijk'.
Op deze begraafplaats zijn daarom alle grafstenen vrijwel gelijk. Niet alleen wat betreft de maatvoering, maar ook in het gebruikte materiaal, de marmersoort Bianco de Mare. Hierdoor is het plaatsen van bloemen en objecten aan zeer strenge eisen gebonden. Wel zijn er zijn 5 soorten graven (klasse 1 t/m 5). Maar het geheel geeft een sober beeld, dit in tegenstelling tot de Oude Algemene Begraafplaats, welke een veel romantische uitstraling heeft. Een groter contrast is haast niet denkbaar.
In 2006 ging Doorn op in de nieuwe gemeente Utrechtse Heuvelrug. (2001-2010)
Tot in de negentiende eeuw werd in Doorn begraven op het kerkhof rond de Maartenskerk en op de begraafplaats aan de Kampweg. Maar in 1870 bleek deze begraafplaats te klein en een uitbreiding was niet mogelijk gezien de regels die indertijd golden voor de aanleg of uitbreiding van een begraafplaats. De oplossing vond de gemeente in de aanleg van een algemene begraafplaats aan de Amersfoortseweg. Het kocht voor het bedrag van 810 gulden een bosperceel van douairière Munter van Doorn. Een raadslid bekeek in 's Graveland een tweedehands hek dat mogelijk als hek kon dienen voor de begraafplaats, maarhet was in dusdanig slechte staat dat werd besloten tot aanschaf van een nieuw hek, bij L. Vincent te Schiedam. In 1872 was deze begraafplaats gereed. De begraafplaats aan de Kampweg werd niet meer gebruikt en zou in 1904 geruimd worden. Op de plek werd in 1909 de tweede kerk van de Gereformeerde Gemeente in Doorn gebouwd.
Aanvankelijk lag de nieuwe begraafplaats helemaal buiten de bebouwde kom, maar intussen heeft de bebouwing deze dodenakker ingehaald.
Oorspronkelijk was het een perceel eikenbos, nu nog staan er een aantal monumentale eiken uit die tijd. De Doornse timmerman Jan Koudijs kreeg opdracht een bestek met tekening te maken voor een lijkenhuisje. De gemeenteraad keurde het ontwerp en de begroting van 1387 gulden goed en gunde Koudijs zelf de bouwopdracht. Het baarhuisje werd in de zomer van 1873 opgeleverd. Het gebouw heeft een neogotische stijl.
Vanaf ingang leidt een middenas met verschillende afbuigende paden tot een van oorsprong symmetrische opzet. In de oorspronkelijk aanleg werden veel loofbomen gebruikt, maar in de noordelijke uitbreiding van 1890 en de uitbreiding van 1910 werd meer coniferen gebruikt. De (onbekende) architect wilde in ieder geval dat de bezoekers van de begraafplaats in stemmige sfeer konden rondwandelen.
In de meidagen van 1940 vond soldaat Chris Meijer hier een tijdelijke laatste rustplaats. Meijer kreeg de kogel op 12 mei 1940, omdat hij als voorbeeld moest dienen voor de troepen die in die dagen met een veel sterkere tegenstander te maken kregen. Zij vochten een ongelijke strijd. Zo ook Chris Meijer. Op 22 mei werd hij begraven op de begraafplaats van Dieren.
Tot de ingebruikname van de Nieuwe Algemene Begraafplaats in 1958 werd er begraven. Sindsdien vinden er enkel bijzettingen plaats. In 1959 vond Lou Bandy zijn laatste rustplaats op de Oude Algemene Begraafplaats, naast zijn in 1944 overleden vrouw Eugenie. (2001)
Literatuur
- Marc Laman, Doorn - Geschiedenis en architectuur. Monumenten-Inventarisatie Provincie Utrecht; Zeist, 1995