De gemeentelijke begraafplaats Eiteren in IJsselstein is een typische stadsbegraafplaats die zijn oorsprong vindt in de politieke en bestuurlijke ontwikkelingen van de eerste decennia van de negentiende eeuw. De begraafplaats heeft zich daarna ontwikkeld met een geheel eigen identiteit. Sinds 1829 zijn hier duizenden mensen begraven op een relatief kleine oppervlakte.
In 1833 liet de rijke Utrechtse lakenhandelaar Hendrik Ravee zich begraven op de voormalige voorburcht van kasteel Schonauwen, tegenwoordig gelegen midden in een woonwijk van Houten. Die keuze is waarschijnlijk een direct gevolg van het feit dat het vanaf 1 januari 1829 niet meer was toegestaan in kerken te begraven en met name rijke landeigenaren kozen voor een laatste rustplaats op eigen grond.
Het relatief jonge Veenendaal kent naast een gemeentelijke en een katholieke begraafplaats eveneens een joodse begraafplaats. Deze kwam er echter niet al in de zeventiende of achttiende eeuw, maar pas in 1900. Toch kende Veenendaal al vanaf het midden van de zeventiende eeuw een joodse gemeenschap en later zelfs een tijdje twee. Dat laatste had met name te maken met feit dat Veenendaal destijds een Gelders en een Utrechts deel kende.
In de vijftiende-eeuwse kapel van het St. Pieters en Bloklands Gasthuis te Amersfoort bevindt zich een zerk die ingemetseld is in de vloer. In de grijs-zwarte steen is een wapen uitgehakt, waaronder staat: Aernt van Zevender, obiit die 28 octobr[is] 1628. Eind 2017 begint onze zoektocht naar deze Aernt. Wie is hij en waarom bevindt zijn zerk zich in deze kapel?
Ten noorden van Veenendaal bevond zich in de achttiende eeuw een katholiek buurtschap met een eigen kerk. De buurt werd ook wel de Buursteeg genoemd. Door de snelle groei van de industriële nijverheid in Veenendaal halverwege de negentiende eeuw nam ook daar het aantal inwoners gestaag toe. In 1859 werd hier daarom een nieuwe kerk gebouwd. Niet veel later volgde een begraafplaats.
Nadat in Veenendaal een aantal eeuwen begraven was in en bij de Oude kerk, dwong provinciale regelgeving de hervormde gemeente in 1829 om hiermee te stoppen. Niet ver van de kerk, een paar honderd meter naar het westen, werd door de burgerlijke gemeente een nieuwe begraafplaats in gebruik genomen. Destijds lag deze begraafplaats nog buiten de bebouwde kom van Veenendaal.
Vergeleken met de haar omringende buurdorpen en -steden is Veenendaal een relatief jonge nederzetting. De eerste kerk werd in 1566 in gebruik genomen. Ruim tweeënhalve eeuw werd in en bij de kerk begraven, totdat in 1829 tweehonderd meter ten westen van de kerk een nieuwe begraafplaats werd aangelegd. Het kerkhof verdween daarna langzaam uit het beeld.
In de geschiedschrijving komt het dorp De Bilt voor het eerst voor in 1372. Het dorp werd toen door de Geldersen platgebrand. Er moet dus in de veertiende eeuw al sprake zijn geweest van een nederzetting. In het begin van de twaalfde eeuw was ten zuiden van het huidige dorp een dubbelklooster, een klooster voor zowel mannelijke als vrouwelijke religieuzen, gesticht dat de ontginning van moerassige land ten oosten van Utrecht ter hand nam.
Een plaats waar we zo nu en dan allemaal komen. Vaak is een droevige gebeurtenis de aanleiding. We hebben het over de begraafplaats Memento Mori. Een plaats die we allemaal kennen maar waar we eigenlijk niet zoveel over weten. Als we er moeten of willen zijn, zijn we met onze gedachten vaak bij andere onderwerpen. Dan hebben we geen oog voor het geheel. Nu tegenwoordig veel aandacht wordt geschonken aan de inrichting van begraafplaatsen, de aanleg van de nieuwe begraafplaats De Akker is daar een voorbeeld van, is het goed eens bij deze begraafplaats stil te staan.
Een bekende naam in onze vaderlandse geschiedenis is de naam van Johan van Oldenbarnevelt. Maar veel meer dan zijn naam weten we over het algemeen niet van hem. Het is al heel wat als we weten dat hij in het begin van de zeventiende eeuw landsadvocaat [1] was en dat zijn leven eindigde op het schavot. Een relatie tussen deze Johan en Bunschoten komt al helemaal niet in onze gedachten. Toch is die relatie er wel. Jammer genoeg lezen we daar niet over in onze geschiedenisboekjes. Misschien komt dat wel omdat het niet zeker is of die relatie werkelijkheid is of fantasie. Zeker is alleen dat er een gerucht de ronde doet dat zijn graf in Bunschoten ligt.