Poëzie voor de gestorvenen
De begraafplaats van Gasselternijveen in Drenthe is rijk aan grafpoëzie.
Trientien Salomons werd 79 jaar. Ze stierf op 21 februari 1875. Op de achterzijde van de stèle op haar graf luidt het grafdicht:
HIER RUST MIJN
DIERBRE ECHTGENOOT
DIE MIJ VAN GOD GEGEVEN
DIE TROUW HUN PLIGT BETRAGT
IN DIT KORTSTONDIG LEVEN
DIE DOOR GELOOF
IN CHRISTUS LIJDEN,
EENS OP ZAL STAAN
EN ZICH VERBLIJDEN
DIT IS T VOORUITZIGT
DAT ONS LEENIGT,
DE LIEFDEBAND
DUURT EINDELOOS
TOTDAT GOD ONS HEREENIGT.
Zoals we kijken naar een schilderij en de details in ons opnemen, zo lezen we dit gedicht, waarin geloof en leven op een heel authentieke wijze met elkaar zijn verweven. Het leven van Trientien zal gekenmerkt zijn door trouwe plichtsbetrachting. Het verdriet om haar sterven wordt gelenigd, verzacht, in het vooruitzicht op de wederopstanding. De liefdeband, die er was, reikt over de dood heen.
Het grafdicht op de achterzijde van de stèle van Lucas W. Salomons is korter.
ZIJN AARDSCHE HUIS
WAS AF, HET GEEN OOK
GOD HEM GAF, MOCHT
HIJ NU NA DIT KRUIS, IN
DE HEMEL ZIJN TE HUIS.
Lucas Salomons werd bijna 91 jaar. Hij overleed op 7 september 1882; zeven jaar na het overlijden van zijn vrouw. Mogelijk zijn dat voor hem heel moeilijke jaren geweest en is dat verwoord in de woorden: "na dit kruis". In het grafdicht hebben de nabestaanden in enkele regels getracht zijn leven en zijn geloof samen te vatten. Lucas en Trientien zijn 60 jaar getrouwd geweest. Echtgenoot Lucas Salomons laat ons dat weten met de woorden: "Daar ik ruim 60 jaren met in het huwelijk ben geweest", die hij onderaan op de voorzijde van de stèle liet plaatsen. Uit deze zin, evenals uit het taalgebruik en de zinsconstructies in de beide grafdichten, kunnen we opmaken, dat Gronings gedacht en gesproken werd.
Dit artikel verscheen eerder in de nieuwsbrief van december 2007
Poëzie voor de gestorvenen
De grafzerken op het kerkhof rond de hervormde kerk van Meeden weerspiegelen de rijkdom van weleer. Althans de rijkdom van sommigen; bijvoorbeeld de "dikke" boeren, zoals men ze placht te noemen.
Op de tribune, die zich aan de westzijde in het kerkgebouw bevindt en waarop zich eertijds het orgel bevond, lezen we als randschrift: DIT ORGEL IS TER EEREN GODES GEMAAKT TER TIJD ALS WESSELIUS KNOCK PASTOR. TIDDO SYERTS EN TONCKO AYOLTS KERKVOOGDEN DESES CARSPELS WAREN DOOR A.A.HINS Aº MDCCLI
De in het randschrift genoemde Ayolt Tonkes, kerkvoogd op de Meeden, zoals de zerk vermeldt, werd begraven in een familiegraf aan de zuidzijde van het kerkgebouw. De zerken zijn zeer fraai bewerkt , voorzien van familiewapens en enkele grafdichten. Men was zich van zijn stand zeer bewust! Op die van Ayolt Tonkes, die in 1783 op 69- jarige leeftijd overleed, staat het grafdicht:
De dood maait aller leven af
De oudsten rukt hij naar het graf
Die hier in aanzien waaren
De scepter spadt arm en rijk
Maakt hij door zijnen zeis gelijk
En gaat hier niemandt sparen
Gelukkig die zig zelven kendt
En het naar Christus heene wendt
De moeilijkheid van dit gedicht zit in de dichtregel: de scepter spadt arm en rijk. Duidelijk is hier het werkwoord spaden, onderspitten gebruikt. Staat de scepter als symbool voor macht, dan wordt de betekenis mijns inziens: de dood in zijn macht spit arm en rijk onder. Wat poëtischer vertaald: de machtige dood delft arm en rijk een graf. Op de zerk van de eerzame Tetje Harms, wedw van wijlen Ayolt Tonkes, in leven kerkvoogd op de Meeden, werd als grafdicht aangebracht:
Hier onder dezen steen beneden
Rust, naast haar man, 't ontzielde lijf
Van haar die juist is overleden
Na tachtig jaren aardsch verblijf
Nu van haar aardschen post ontslagen
Deelt zij thans in haar eeuwig lot
Haar ligchaam werd in 't graf gedragen
De plaats waar vleesch en been verrot
Een zekere nuchterheid kan het gedicht, gezien de laatste regel, niet worden ontzegd.
Dertig jaar na het overlijden van haar man, overleed Tetje Harms in 1813. Ze werd tachtig jaar oud.
Dit artikel verscheen eerder in de nieuwsbrief van november 2007
Poëzie voor de gestorvenen
Een driemaster siert de 
, die vanwege restauratie enige tijd op het kerkhof heeft gelegen en nu weer op een sokkel staat. De grijze kleur is inmiddels weer groen geworden tengevolge van weer en wind. Van waarde is deze stèle op het kerkhof van het Groninger dorp Beerta zeker. Het mooie schrift, de afbeelding en het grafdicht bepalen die waarde. Uniek is ze ook als gedenksteen van een zeevarende tussen de zerken van welgestelde boeren en burgers in dit grotendeels agrarisch gebied.
In 1685 werd door Pyter de Schepper, zoon van de grietman Ysaäc de Schepper, de eerste steen gelegd voor de te bouwen Hervormde kerk van Surhuisterveen. Het was niet de eerste kerk in het dorp.
De eerste bewoners, die zich tussen 1565 en 1570 vestigden in het veen ten zuiden van Surhuizum, waren, naar men aanneemt, Mennisten (Doopsgezinden). Zij zullen al spoedig hun kerk, bij Doopsgezinden Vermaning geheten, hebben gebouwd. Het bewijs, dat er omstreeks 1620 een Vermaning moet hebben gestaan, ontlenen we aan een grafsteen "op het oude kerkhof", dat zich echter niet in Surhuisterveen, maar in Surhuizum bevond. De zerk, die helaas verloren ging, droeg het opschrift:
.... NO 1643 DEN 13 NOVEMBER IS DEN / ...WEERDIGEN GODTSALIGEN GABBE / PAULUS BEDIENAER DES GODTLYCKEN / .... VAN DE WATERLANDSE GEMEENTE / ....RUISTERVEEN GESTURVEN OUT ONTRENT / 72 ...REN ENDE LEIT ALHIER BEGRAVEN
Een zerk, die wel bewaard bleef, draagt het opschrift:
ANNO 1644 DE 8 APRILIS IS DE EERBARE / DEUGDRIJKE MAERTYE IANS DOCHTER / OP SERRUSTERVEEN GESTURVEN OUT SINDE / ONTRENT 72 IAREN HUISVROUWE VAN / GABBE PAULUS EN LEIT HIER BEGRAVEN