Vorig jaar werd de eerste Canon van het Nederlands Funerair Erfgoed gepresenteerd. Bij de presentatie verscheen een boek, maar daarmee is de Canon niet af. Het boek moet vooral worden gezien als een eerste stap en als beginpunt van discussie. Welke vensters kunnen er beslist uit en welke thema’s moeten er in? En waarom? De Werkgroep Funeraire Canon 2.0 daagt je uit om mee te denken en met ons in gesprek te gaan.
PERSBERICHT
Amersfoort
14 april 2021
Na 23 jaar onderzoek is eindelijk duidelijk wie op het Sovjet Ereveld in Leusden in graf 252 ligt. Het gaat om Elizbar Ivanovitsj Tsjitasjvili.
De soldaat werd begraven onder een verkeerd gespelde naam: Eliahan Tschinarschvillin. Verder was alleen bekend dat hij op 24 april 1945 op 25-jarige leeftijd in het ziekenhuis was opgenomen in Herne (Duitsland), waar hij overleed aan tuberculose.
Uit nieuwe documenten blijkt dat de soldaat op 23 april 1945 vanuit het nabijgelegen Wanne-Eickel werd overgebracht naar Herne. En dat zijn naam in werkelijkheid Elizbar Tsjitasjvili is.
Nederland telt ruim 4.000 hectare aan begraafplaatsen. Dat is relatief weinig in vergelijking met de tienduizenden hectaren aan natuurgebieden in Nederland. De ligging en opbouw van begraafplaatsen zorgt er echter wel voor dat begraafplaatsen een belangrijke rol spelen in de biodiversiteit. Voor veel planten en dieren vormen begraafplaatsen belangrijke stilteplekken en zijn het groene oases in een stedelijke omgeving. Ook in agrarische gebieden waar natuur een ondergeschikte rol speelt, vormen begraafplaatsen belangrijke lokaties.
Op 9 januari van dit jaar overleed Henk Kok, funerair historicus zoals hij zichzelf noemde. Zonder enige academische achtergrond zag hij de lacune rondom de vergankelijkheid van de begrafeniscultuur in Nederland. Die cultuur veranderde na de Tweede Wereldoorlog razendsnel en talloze gebruiken verdwenen ongedocumenteerd uit het zicht. Kok verzamelde alles wat hij tegenkwam en als medewerker van een uitvaartverzekeraar sprak hij met talloze mensen over wat er zoal was verdwenen. Kok noteerde alles en in 1970 publiceerde hij zijn vergaarde kennis in het boek De geschiedenis van de laatste eer in Nederland.
In het afgelopen jaar hebben de werkgroep ‘Amelander begraafplaatsen’ en Leon Bok van Bureau Funeraire Adviezen onderzoek gedaan naar de Amelander begraafplaatsen. Daarvoor zijn veel foto’s en informatie over alle vijf Amelander begraafplaatsen verzameld. Van dit prachtige materiaal verschijnt dit voorjaar het boek ‘Begraven op Ameland’.
Persbericht
17 december 2020
SharedCemeteries.net
Een portal over gedeeld funerair erfgoed wereldwijd
Stichting Dodenakkers.nl lanceert de tweetalige website SharedCemeteries.net over funerair erfgoed in voormalige Nederlandse koloniën, posten en fortificaties wereldwijd. Met de nieuwe portal SharedCemeteries.net wil de stichting het gedeelde funerair erfgoed in het buitenland beter in kaart brengen, onderzoekers en betrokkenen de mogelijkheid geven kennis te delen en deze te presenteren aan een breed publiek.
Persbericht
17-12-2020
Perspectief voor 9.000 erfgoedvrijwilligers door steun van Themafonds Erfgoedvrijwilligers aan 107 kleine musea en erfgoedinstellingen in Nederland
In het kader van de COVID-19 crisis is afgelopen oktober een ondersteunende regeling voor educatieve middelen gestart vanuit het Themafonds Erfgoedvrijwilligers van het Prins Bernhard Cultuurfonds. Erfgoedorganisaties en kleine musea die grotendeels afhankelijk zijn van de inzet van vrijwilligers konden een maximale projectbijdrage
van € 5.000 aanvragen voor (ondersteunende) educatieve middelen, zoals audiotours, website-aanpassingen en de digitale ontsluiting van de collectie. Met als resultaat dat er totaal 109 projecten zijn toegekend voor een bedrag van € 444.000.
PERSBERICHT
GOUDEN VONDST IN MOSKOU
In Amersfoort vermoorde Sovjetsoldaten krijgen een naam
Amersfoort
13 december 2020
Tijdens een onderzoek in Moskou is een bijzondere ontdekking gedaan. Zes briefjes geven mogelijk de identiteit prijs van enkele Sovjetsoldaten, die 78 jaar geleden in Amersfoort werden vermoord.
De Stichting Sovjet Ereveld en Kamp Amersfoort hebben beide verheugd gereageerd op de ontdekking.
,,Dit is een gouden vondst’’, zegt onderzoeker Remco Reiding. ,,Naar zulke aanwijzingen ben ik al meer dan twintig jaar op zoek. Hopelijk kunnen we nu enkele van deze soldaten een naam en een gezicht geven.’’
Ook Kamp Amersfoort is blij met de vondst. ,,Hopelijk leidt deze informatie tot het oplossen van de puzzel’’, zegt Willemien Meershoek. ,,Ook voor ons is dit een belangrijke groep gevangenen. In ons nieuwe museum besteden we natuurlijk aandacht aan deze groep.’’
Op de documenten zijn enkele handgeschreven briefjes te zien in Russisch letterschrift. Die maken deel uit van de persoonlijke bezittingen die bij de Sovjetsoldaten zijn aangetroffen. De originele voorwerpen zijn in 1946 overgedragen door forensisch onderzoeker Van Ledden Hulsebosch aan de Sovjet-autoriteiten. Het is onbekend waar ze zijn gebleven.
,,Bij eerdere informatieverzoeken van mij in de jaren negentig en nadien zijn deze documenten niet boven tafel gekomen’’, zegt Reiding. ,,Maar bij een nieuwe zoektocht in Russische archieven dit voorjaar bleek het Staatsarchief in Moskou wel degelijk informatie te hebben over deze bijzondere groep soldaten.’’
De inventaris deed het hart van Reiding dit voorjaar nog niet direct sneller kloppen. ,,Maar toen we een medewerker zover hadden gekregen om de dossiers te lichten en te kijken wat ze precies bevatten, werd duidelijk dat er weleens heel belangrijke, onbekende informatie in kon zitten.’’
Vandaag bleek dat het ging om zes fotootjes van briefjes, waarop adressen geschreven staan van vermoedelijke soldaten of hun familieleden. ,,Een revelatie’’, zegt Reiding.
Reiding beschikte na 22 jaar onderzoek al over zes namen. ,,Maar dat betreft verbasterd opgeschreven namen of slechts voornamen, onvoldoende om soldaten te kunnen identificeren.’’ Dit voorjaar kwam daar nog een naam bij, toen bij de politieschool een blikje werd gevonden met een ingekraste naam.
De komende weken gaan Reiding en een groep Russische onderzoekers zich storten op de ontcijfering en de analyse van de flarden aan informatie. ,,Hopelijk leidt dat tot voldoende informatie om bijna tachtig jaar na hun dood eindelijk de identiteit van sommige van deze soldaten te kunnen vaststellen’’, zegt Reiding.
De Sovjetsoldaten kwamen op 27 september 1941 op de veelosplaats bij station Amersfoort aan. Ze waren gevangen genomen aan het Oostfront, niet lang na de Duitse inval in de Sovjet-Unie, en dwars door Europa naar Amersfoort overgebracht. De meesten van hen kwamen vermoedelijk uit Sovjetrepublieken in Centraal-Azië als Oezbekistan en Kazachstan.
De soldaten waren in lompen gehuld en na een lange treinreis oogden ze desolaat, vies en hongerig. De aanblik van deze ‘Untermenschen’ moest het Nederlandse volk ervan overtuigen met de Duitsers mee te vechten tegen de Sovjet-Unie.
Ook tijdens hun verblijf in Kamp Amersfoort werden de Russen, zoals ze werden genoemd, beestachtig behandeld. Kamparts Van Nieuwenhuijsen, voor de oorlog een gerespecteerd chirurg en lid van de gemeenteraad, liet twee schedels uitkoken en op zijn bureau zetten als interessant studieobject. Ook trok hij – zonder verdoving – expres de verkeerde kies, toen een ‘Rus’ zich met kiespijn op zijn spreekuur meldde.
Binnen een halfjaar overleed een groot aantal van hen aan honger, ziekte en mishandeling. Op 9 april 1942 werden de overgebleven 77 gefusilleerd. Het zou de op één na grootste massa-executie in Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog blijken te zijn. De kartotheek met hun namen werd vermoedelijk in 1945 door de kampbewaking vernietigd.
Na de oorlog werden 101 stoffelijke overschotten herbegraven op het Sovjet Ereveld. Langzaamaan raakten ze daar in de vergetelheid. Hun namen werden nooit bekend.
Reiding slaagde er de afgelopen twintig jaar wel in de identiteit te achterhalen van 250 andere oorlogsslachtoffers die op het Sovjet Ereveld begraven liggen. Van 219 van deze soldaten traceerde en informeerde de Amersfoortse onderzoeker ook de nabestaanden.
Header: Detail scan van een briefje met het adres van een Sovjetsoldaat (Bron Staatsarchief van de Russische Federatie)
Onlangs publiceerde Terebinth, stichting voor funerair erfgoed, een bundel met 24 wandelingen over Nederlandse begraafplaatsen: deel 2 van de serie Over de groene zoden.
Op 9 december zijn er bij ICOMOS Nederland online een aantal lezingen te volgen over (voormalig) Nederlands erfgoed in het buitenland. Bijwonen is gratis, maar registreren is wel nodig. De lezingen zijn Engelstalig.
---
Does conserving of these burial grounds over borders requires commitment from both Dutch and local stakeholders? And how have the meanings given to these burial grounds changed over the time?
We look forward to discuss this topic with our four speakers: René ten Dam, Leon Bok, Johan Roozer and Nanette de Jong on 9 December 2020.
Please find the program below.